Het verband tussen gedrag en verzuim
Voorafgaande aan de invoering van de Wet Poortwachter is er onderzoek gedaan naar de instroom in de WAO. Van de 100 mensen die voor een WAO keuring kwamen werd de helft (geheel of gedeeltelijk) afgekeurd en kwam zonder werk en de andere helft kon (eigen of aangepast) werk blijven doen. De dossiers van enige duizenden gekeurden zijn in medische zin beoordeeld door onafhankelijke artsen. Daaruit bleek dat er 'medisch gezien' geen verschil was tussen de groep goedgekeurden en afgekeurden. Er zijn dus vooral andere factoren - zoals de energie die besteed was aan reintegratie - die ervoor zorgde dat mensen goed- of afgekeurd werden.
Arbeidsongeschikt
Om te bepalen of iemand ziek is, moet je inderdaad dokter zijn. In dit geval is het echter niet zo interessant om te bepalen of iemand ziek is. Ik had collega's die leden aan een ernstige vorm van darmkanker. Een slopende ziekte waarmee ze nog jaren zouden kunnen leven, maar waaraan ze uiteindelijk (waarschijnlijk) zouden overlijden. Van tijd tot tijd betekende dat chemokuren en bestraling en in andere periodes betekende dit afwachten. Deze man kwam in die periodes van afwachten gewoon werken, omdat hij dat prettiger vond dan thuiszitten. Is deze man niet ziek dan? Natuurlijk wel, maar naar eigen aangeven niet arbeidsongeschikt.
Een andere collega had een langere periode achter de rug van ernstige depressiviteit. Toen deze daarvan aan de beterende hand was, kwam ze in een echtscheidingsprocedure terecht. Toen ze eindelijk weer aan het werk was, ging dat meestal wel goed. Haar toestand was echter best wel fragiel. Met regelmaat werd ze geconfronteerd met brieven en procedures van haar ex, waardoor ze haar stabiliteit verloor en weer een terugval had. Volgens haar behandelaar was ze echter genezen van haar depressiviteit en dus 'in medische zin' niet ziek. Toch was ze wel degelijk in die periodes arbeidsongeschikt.
In plaats van over ziek en verzuim zou het dan ook veel beter zijn om te praten over arbeidsongeschiktheid. Als we het in het vervolg hebben over ziekte, bedoelen we dus het niet in staat zijn om het eigen of aangepast werk te doen.
De ziektewet
Als we nu toch bezig zijn om termen te corrigeren moeten we het hier ook over hebben. Iedereen in Nederland praat nog steeds over mensen die: 'in de ziektewet' zitten, terwijl die ziektewet al sinds het eind van de 80-er jaren niet meer bestaat. Alleen voor bepaalde groepen mensen: werklozen, zwangeren, mensen die ziek uit dienst gaan, is er een soort vangnet blijven bestaan. Voor alle andere werknemers geldt dat de eerste twee jaar van ziekte gewoon een verantwoordelijkheid zijn van de werkgever. Deze periode wordt ook wel aangeduid als de wachttijd tot de arbeidsongeschiktheidsverzekering.
Waar vroeger - toen de ziektewet nog bestond - het de controlerend arts of verzekeringsarts was die bepaalde of je aan het werk moest of niet, ligt die verantwoordelijkheid dus nu bij de werkgever. De bedrijfsarts of ARBO arts geeft een advies in medische zin; de werkgever bepaalt vervolgens of iemand arbeidsongeschikt is. Als hij vindt dat iemand (aangepast) werk kan doen en de betrokkene doet dat niet, kan een second opinion worden gevraagd bij UWV. Als betrokkene dan nog steeds niet wil werken vervalt de verplichting van de werkgever om het loon door te betalen.
Gedrag
Het gedrag van mensen wordt sterk bepaald door hun omgeving en door ervaringen uit het verleden. Als iemand dus nooit eerder controle kreeg, zal hij zich makkelijker ziek melden. Als een collega zich vaak ziek meldt, omdat hij de avond ervoor te lang in de kroeg zat, dan zal die neiging bij hem ook gaan bestaan. Als hij zich dan ziek meldt en de leidinggevende neemt dit voor kennisgeving aan en onderneemt verder niets, dan wordt het slechte gedrag van de werknemer in stand gehouden door het lakse gedrag van de organisatie.
Deze vormen van gedrag zijn dus redelijk gemakkelijk te beïnvloeden. Het vereist echter wel een consequente aanpak die door de hele organisatie heen gevolgd wordt. Het beïnvloeden van gedrag is misschien niet zo vreselijk moeilijk maar is wel een kwestie van de lange adem. Gedrag is vaak over een periode van vele jaren gegroeid en dus is er ook veel tijd voor nodig om dit weer te veranderen.